Gentiana Alija ka studiuar për inxhinieri në Universitetin e Prishtinës, në Departamentin e Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike, ku shpejt e vërejti se kishte një numër disproporcionalisht të vogël të grave inxhiniere në krahasim me burrat. Me situatë të ngjashme u përball kur filloi praktikën në një kompani private të energjisë, në një industri kryesisht të udhëhequr nga burrat; inxhinierët, shumica burra, instalues ​​të energjisë së ripërtëritshme, erës dhe diellit, të gjithë burra.

Kjo është njëra nga arsyet kryesore pse Alija vendosi ta krijojë kompaninë e saj në vitin 2021, duke u bërë kështu gruaja e parë në fushën e energjisë diellore. Në vitin 2021, ishin të regjistruara 12 kompani, ndërsa në vitin 2023, në Kosovë ishin të regjistruara mbi 25 kompani të energjisë së ripërtëritshme. Megjithatë, vetëm një nga to drejtohet nga një grua.

Në tri vjet, ekipi i Alijas është rritur në tetë persona. Kompania e saj projekton dhe instalon sisteme diellore fotovoltaike (PV) që prodhojnë energji elektrike, si për familjet ashtu edhe për bizneset brenda dhe jashtë Kosovës. Duke udhëhequr projektimin dhe instalimin e termocentraleve diellore në të gjithë Evropën, ajo jo vetëm që ka lehtësuar tranzicionin drejt energjisë më të pastër, por gjithashtu ka pasqyruar potencialin për praktika të qëndrueshme në industri. Sipas Alija, me mbi 1 MW energji diellore të instaluar, ajo ka reduktuar emetimet e CO2 me 306,000 kg dhe minimizuar emetimet e pluhurit nga termocentralet me qymyr me 500 kg, baras me mbjelljen e 13 pemëve në vit.

Ajo aktualisht punon me katër kompani ndërkombëtare. Angazhimi i saj për barazinë gjinore vërehet në ekipin e saj inxhinierik, i cili përbëhet tërësisht nga gratë, duke dhënë shembull të fuqishëm për përfshirje dhe përfaqësim në fushat STEM. Përpjekjet e kompanisë së saj kanë sjellë përfitime të prekshme për bizneset dhe familjet, duke lehtësuar barrën e kostove të energjisë dhe duke kontribuar në qëndrueshmërinë e komuniteteve që përballen me krizë energjetike. Ajo po ofron vullnetarisht trajnime për studentët/et e universitetit në fushën e planifikimit dhe ekzekutimit diellor dhe po ofron mundësi për praktikë për gratë e reja që janë dëshirojnë ta ndjekin karrierën e tyre në sektorin e energjisë.

Rruga përpara

Çfarë mësimesh mund të marrim nga përvojat e këtyre pionereve? A mjafton një grup grash për të bërë ndryshim në industrinë e energjisë?

Dokumenti kryesor i politikave në sektorin e energjisë ka vendosur një objektiv prej 25% rritje të pjesëmarrjes së grave në këtë sektor deri në vitin 2031. Pika fillestare duhet të jetë mbledhja e të dhënave. Mbledhja e informacionit përpara zbatimit të politikave konsiderohet një bazë kyçe për një vendimmarrje efektive. Përqindja e saktë e grave që punojnë në sektorët e energjisë dhe të ngjashëm nuk dihet.

Të dhënat e ndara sipas gjinisë do t’u ofrojnë politikbërësve/eve njohuri të dobishme për gjendjen aktuale të industrisë së energjisë dhe do t’u mundësojnë atyre t’i kuptojnë më mirë sfidat, nevojat dhe prioritetet e këtij sektori. Kjo gjithashtu u lejon atyre të bëjnë parashikime reale dhe të sakta të suksesit të ndërhyrjeve. Statistikat efektive gjinore dhe mbledhja e të dhënave duhet të përdoren për ta mbështetur pjesëmarrjen gjinore në të gjitha nivelet e politikave.

Përveç kësaj, krijimi i mundësive arsimore është qenësor për çrrënjosjen e stereotipeve gjinore. Inkurajimi i programeve STEM dhe të lidhura me energjinë, sigurimi i mbështetjes financiare dhe ngritja e programeve të mentorimit janë masa qenësore për t’u dhënë grave më shumë mundësi. Tashmë një shembull të mirë ka dhënë Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë.

Ministria ka krijuar një program që jo vetëm inkurajon gratë të studiojnë dhe të punojnë në fushat STEM, por gjithashtu ndihmon në largimin e paragjykimeve gjinore që mund t’i shkurajojnë gratë të ndjekin një karrierë në industrinë e energjisë. Zhvillimi i rregulloreve të vendit të punës që përfshijnë gjininë është qenësor për krijimin e një atmosfere ku gratë përparojnë. Kjo kërkon sigurimin e politikave të gjera të pushimit prindëror, zbatimin e orareve fleksibël të punës dhe garantimin e pagave të barabarta.

Veprime të tilla e bëjnë të qartë se industria e energjisë së ripërtëritshme po ecën drejt vlerësimit dhe inkurajimit të përparimit të karrierave të fuqisë punëtore tek gratë. Në Kosovë, fuqizimi i grave në industrinë e energjisë së ripërtëritshme është qenësor për arritjen e barazisë gjinore, luftimin e ndryshimeve klimatike dhe sigurimin e një të ardhmeje të qëndrueshme energjetike. Ne duhet t’i fuqizojmë zërat e tyre dhe të krijojmë një të ardhme ku barazia gjinore dhe energjia e qëndrueshme ndërthuren, duke nxitur përparimin për brezat që do të vijnë.

Imazhi i ballinës: Majlinda Hoxha / K2.0.